Türk Seyyahin Cemiyeti – Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu

Türk Seyyahin Cemiyeti – Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu

Dünyada 19. Yüzyılın başından itibaren seyahat acentesi fikri gündeme gelmeye başlamış, İngiltere’de Robert Smart ilk buharlı gemi acentesini kurmuştur. Sanayi Devriminin ardından ulaşım teknolojisinin gelişmesi ve seyahat edenlerin artması ile 1841’de Thomas Cook seyahat ve turizmin alanındaki çalışmalara hız vermiş, 1845’te bir acente açarak turizmde seyahat kavramını profesyonel hayata kazandırmıştır.

Osmanlı Devleti’nde ise seyahatle ilgili ilk önemli adımlar Tanzimat’ın ilanından sonra atılmaya başlanmış, 1852’de resmî seyahat acentesi olarak Hazine-i Hassa Vapur Kumpanyası kurulmuştur. İlk sivil seyahat acentesi de İstanbul’da 1894’te açılmıştır. Acente, İstanbul’da günlük turlar düzenlemiş, rehberler turist kafilelerini rıhtımda karşılamış, özel otomobillerle kafile hâlinde tarihî ve tabii güzellikleri gezdirmiştir.

Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Osmanlı Devleti’nin 30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesi’ni imzalaması ile İtilâf Devletleri’nin gözetiminde gayrimüslim seyyahlar ve bilim insanları Türkiye’ye akın etmişler, Türkiye aleyhine son derece olumsuz propaganda yapmışlardı. Türkleri tarih ve kültür düşmanı olarak tanıtarak İstanbul ve Anadolu’nun çeşitli yerlerindeki tarihi mirası Avrupa’ya taşıma teşebbüsünde bulunmuşlardı. Bunu gören bazı münevver bahriye subayları, bilim insanları ve kadınlar bir araya gelerek işgal kuvvetlerinin desteği ile Türklüğü (Türk imajını) kötüleyen, Türk tarihine mal olmuş tarihi eserleri yurt dışına kaçırmak isteyenlere karşı önlem almak, Türklerin medeniyet düşmanı olmadığını kamuoyuna duyurmak.; Türkiye’yi dış dünyada doğru tanıtmak ve turizmi kalkındırmak gibi amaçlarla teşkilatlanmaya çalışmışlardı. Ancak çalışmaların sistemli olarak yürütülmesi 1923 yılında kurulan Türk Seyyahın Cemiyetinin faaliyetleri ile mümkün olmuştur.

Türk Seyyahin Cemiyeti, 29 Eylül 1923’te, Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın talimatı üzerine 6 Kasım 1923’te merkezi İstanbul’da olmak üzere mülga Şura-i Devlet azasından Reşit Saffet (Atabinen), Hanedan Damadı Hami, Mülga Meclis-i Kebir-i Maarif Azasından Mehmet Ziya, eski Şehremini Yusuf Razı, eski Kudüs Mutasarrıfı Cevdet (Özoğul) Beyler’ in öncülüğünde kurulmuştur. Kuruluş döneminde “Türk Seyyahin Cemiyeti”, olan adını 1926 yılında “Türkiye Turing Kulübü”.; Mart 1931’de “Türkiye Turing ve Otomobil Klöbü (Kulübü)” olarak güncellemiş, 1942 yılında kurumsal kimliğe kavuşarak “Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu” adını almıştır. İstanbul özelinde kurulmuş bir cemiyet gibi gözükse de Türkiye genelinde turizm, tanıtım, kültür – sanat ve otomobil alanlarında faaliyet gösteren bir devlet kurumu gibi çalışmalarda bulunmuştur.

Başkanlığa Reşit Saffet Atabinen seçilmiş ve ölünceye kadar bu görevi yürütmüştür. Atabinen’in 1965’te hayatını kaybetmesinden sonra başkanlık görevine sırası ile Mahmut Nedim Gündüzalp (1965 – 1966), Dr. Ahmet Şükrü Emed (1966), Dr. Nejat Eczacıbaşı (1966 – 1974), Nuri Pere (1974 – 1975), Prof. Dr. İlhan Akın (1975-1976), Mehmed Feridun Dirimtekin (1976), Prof. Dr. Mustafa Kemal Kutlu (1976 – 1990), Hadi Sağnak (1990 – 1997), Nejat Olcay (1997 – 2000), Prof. Dr. Güler Temizkan (2000 – 2002), Çelik Gülersoy (2002-2003), Melih Ferit Epikmen (2003 – 2005), Prof. Dr. Mustafa İsen (2005 – 2006), Dr. Uğur İbrahimhakkıoğlu (2006 – 2011), Başaran Ulusoy (2011 – 2012) ve Dr. Bülent Katkak (2012 – ) getirilmiştir. Atabinen’in 1965’te hayatını kaybetmesinden kurumun Genel Müdürlüğünü uzun yıllar Çelik Gülersoy (1965-2002) yürütmüştür.

İstanbul’da Galata Voyvoda (Bankalar) Caddesi’nde Adalet Hanı’nın iki odalı bir ofisinde iki memurla faaliyete başlayan Türk Seyyahin Cemiyeti, 5 Aralık 1923’te İstanbul Valiliği tarafından onaylanan tüzüğüne göre amacını; büyük çaplı seyahat organizasyonları düzenleyerek başta İstanbul ve Bursa olmak üzere Türkiye’nin tarihi ve kültürel güzelliklerini yabancılara anlatmak ve medeni ülkeleri Türk vatandaşlarına gelenek ve görenekleriyle esaslı bir şekilde tanıtmak olarak belirtilmiştir. Bu konular hakkında bilgi ve tecrübesi bulunan diğer vatandaşların cemiyete katılabileceği ve İstanbul dışında da şube açılabileceğini ifade edilmiştir. Cemiyet, amaçlarını gerçekleştirmek için Avrupa, Asya, Afrika ve Amerika’dan Türkiye’ye seyahatler düzenlemeyi, adı geçen ülkelerdeki cemiyetlerle irtibata geçmeyi planlamıştır.

Seyyahin Cemiyeti ilk üç yılında Avrupa’daki benzeri cemiyetlerin teşkilatlanma ve faaliyet tarzlarını incelemiş, incelemeleri bitirdikten sonra politik telkinlerin dışında hiçbir maddi destek almamasına karşılık yoğun bir şekilde çalışmalara başlamıştır. 1926’da İstanbul’da Şehremaneti – İstanbul Belediyesinin üzerinde olan turizm ile ilgili yetkilerin bir kısmını devralmış ve etkinliğini arttırıştır. Aldığı yetkiler çerçevesinde tür seyahatleri düzenleyerek İstanbul, Bursa, Edirne, Konya gibi şehirlerdeki eserleri yerli ve yabancı turistlere tanıtmaya, Türk milletinin iftihar vesilesi olan eski eser ve abideleri korunmaya ve güzel görüntüleri bozan şeylerin düzeltilmesine çalışmıştır. Yeterliliği olmayan (kısmen de Türkiye aleyhine çalışan) tercümanlık ve rehberlik kurumlarını kontrol altına alarak çeki düzen vermek amacıyla kurslar açılmış, kuramsal ve uygulamalı derslerle yeni tercümanların yetiştirilmesi için çalışılmış, hak edenlere “bröve” vermiştir. Tercümanların yetki alanları ve ücretleri tespit edilmiş, yetkisi olmayanların turistlere rehberlik yapması yasaklanmıştır. Böylece gerçek Türk ve Türkiye imajını Batı’da tanıtma adına ilk sistemli ve ciddi adımlar atılmıştır. Ayrıca yabancı dil kurslarının açılmasını ve ilk tercüman rehber sınavlarının yapılmasını sağlamış.; Türkiye’nin ilk afişlerini, yol haritalarını, otel rehberliğini ve prospektüslerini bastırmayı başarmıştır. İstanbul Şehremaneti (belediyesi) ile birlikte Galatasaray Lisesi muallimlerinden Ernest Mamboury’nin İstanbul Rehber-i Seyyahin adlı eserini hazırlaması ve yayımlanmasına katkı sağlamıştır.

Türkiye Turing ve Otomobil Kulübü, 2 Nisan 1930’da İcra Vekilleri Heyeti (Bakanlar Kurulu) tarafından Menafi-i Umumiyeye Hadim (Kamu Yararına Çalışan) cemiyetler arasına alınmış ve yetkileri arttırılmıştır. Cemiyet, bu yetkilere dayanarak turistlerin Türkiye’ye gerişlerinde ilk karşılaştıkları kayıkçılar, hamallar ve otomobilcilerin düzensiz ve tarifesiz faaliyetlerini engelleyerek çalışma sistemlerini yeniden düzenlemiştir. Turistlerin başta İstanbul olmak üzere ziyaret ettikleri tarihi mekânların açık tutulması ve buralarda görev yapacak olan personelin dil bilen insanlardan seçilmesi için çalışmıştır.

Türkiye Turing Kulübü, Haziran 1928’de  Amsterdam’da, Haziran 1929’da da Münih’te düzenlenen Uluslararası Turing Kongrelerinde Başkanı Reşit Saffet (Atabinen) Bey’in katılımı ile temsil edilmiştir. Buralarda yapılan çalışmaların ardından 1930 yılı Uluslararası Turing Kurumlar Kongresinin Türkiye’de yapılması sağlanmıştır. Kongre öncesinde Türk turizminin önünde ciddi bir engel olarak duran yabancı ülkelere kayıtlı otomobillerin gümrük vergisi ödemeden belirli sürelerle sınırlı olmak kaydıyla ülkeye girişlerini sağlayan ve Triptik uygulaması (Gümrüklerden Serbest Geçiş karnesi (CPD) olarak bilinen yöntemin Türkiye’de de geçerli olması için hükümet nezdinde girişimlerde bulunmuştur. Seyyahların Turing Kulüplerinden alacakları belgelerin geçerli sayılması, diğer ülkelerde olduğu gibi gümrüklerden alınan resimlerin seyahat edilen ülkeye Uluslararası Turing Kulübü tarafından ödenmesi önerisinin kabul edilmesini sağlamıştır. 1930’lara kadar İstanbul’a gelen seyyah ve yolcuların pasaportları güvenlik gerekçesiyle ellerinden alınarak kendilerine 24 saat sonra iade edilmekteydi.  Seyahat edenler için büyük zorluk oluşturan bu uygulamanın da sonlandırılmasını sağlamıştır.

Gelişmelerin ardından Uluslararası Turing Kongresi 31 Mayıs – 4 Haziran 1930 tarihleri arasında İstanbul’da Dolmabahçe Sarayı’nda toplanmıştır. Kongrede turizmle ilgili konuların öne çıkmasına karşılık, Türkiye’nin tanıtılmasına da büyük katkı sağlanmıştır.  Turistlerin Türkiye’yi ziyaret ederken kendilerine rehberlik edecek pasaport ve yol haritasının önemi vurgulanmıştır.  Ülkelerin tanıtımında, karşılıklı hoşgörü ve ekonomik gelişiminde turizmin önemi tartışılmış, turizme yalnız hükümet ve bazı kurumlar aracılığıyla değil ülke olarak sahip çıkılarak ileri götürülmesi gerektiği ifade edilmiştir.

Türkiye Turing Kulübü, bir yıl sonra Türk – Balkan Birliği Komitesi ile Balkan Haftası için iş birliği yaparak program hazırlamış ve İstanbul’da 25 – 28 Nisan 1931’de Balkan Turizm Kongresinin toplanmasını sağlamıştır. Kongrede temel amacın Balkan Ülkelerini turizm teşkilatının ortak hedefler etrafında toplamak, turizm gayeleri ve Balkan milletlerini birbirine tanıtmak, Federasyona dahil ülkelerin turizm hareketini arttırmak için propaganda yapmak olduğu açıklamıştır. Toplantının ardından Balkan Turizm Federasyon Başkanlığına Türkiye Turing ve Otomobil Kulübü Başkanı Reşit Saffet (Atabinen) Bey seçilmiştir. Cemiyetin Balkan devletleri ile turizm etkinlikleri sonraki yıllarda da devam etmiş, Bükreş’te Romanya Kralı’nın himayesinde toplanan “Balkan Turizm Federasyonu” kongresine iştirak edilmiş, Sofya’da Türk-Bulgar, Atina’da Türk-Yunan ve Romanya’da Türk-Romen Komiteleri kurulmuştur.

1930 Uluslararası Turing Kurumlar Kongresi ve 1931’de yapılan Balkan Turizm Kongresinin ardından Türkiye Turing ve Otomobil Kulübü, Dâhiliye ve Nafia Vekâletleri ile Erkânı Harbiye Riyaseti nezdinde girişimlerde bulunarak Nafia Vekâleti tarafından bastırılmakta olan yol haritasının kendileri tarafından bastırılması iznini almıştır. 1931’den itibaren Kulüp tarafından bastırılmasına başlanan haritalarda yerleşim yerleri arasındaki uzaklıklar kilometre olarak gösterilmeye başlanmış ve bu suretle otomobille seyahat edecekler için önemli eksiklerden birisi ortadan kaldırılmıştır.   Kulüp üyelerinden kendi otomobillerini kullananlar ve Turistlere mahsus olmak üzere şehirlerin çeşitli yerlerinde polis nezareti altında Belediye ile iş birliği içinde park alanları oluşturulmaya başlanmıştır. Turizm açısında büyük önemi olan uluslararası otomobil kullanma ehliyetnameleri, otomobil karneleri ve otomobil seyahat levhalarına dair 1926’da Uluslararası Paris Turizm Kongresinde alınan kararların Büyük Millet Meclisi tarafından da kabul edilmesi için çaba sarf edilmiştir.  Uluslararası otomobil yarışlarının parkurlarına İstanbul da eklenmiş ve Milliyet gazetesi iş birliğiyle 23 Haziran 1933’te otomobil ve motosiklet yarışmaları gerçekleştirilmiştir. Bunlara 1934’te İstinye-Maslak arası bisiklet yarışı eklenmiştir. 1937’de FIA üyeliğinin ardından yürütülen faaliyetler, 1968’de Turing Spor Komitesinin kurulmasıyla daha düzenli ve organize olarak devam ettirilmiştir.

Sadece Turizm açısından değil toplumsal gelişmişlik açısından da büyük önem arz eden temizlik konusuna da eğilen Türkiye Turing ve Otomobil Kulübü başta İstanbul olmak üzere belediyelerle iş birliği yaparak tarihi ve kültürel bakımdan önemli olan köşk, yalı, cami, mezarlık, müze, sebil ve çeşmeler gibi turistlerin ziyaret edebileceği tarihi mekânları herhangi bir kâr amacı gütmeden temizleterek sosyal sorumluluk projelerinde yer almıştır.

Bazı turistlerin beraberlerinde getirdikleri mücevherlerle ilgili gümrük kontrolu sırasında yaşadıkları zorlukların giderilmesi için gümrüklerde dil bilen ve alanında uzman personelin bulundurulmasını sağlamıştır. Türkiye’yi ziyaret edecek turistler için İngilizce, İtalyanca, Rumca ve Fransızca olarak hazırlanan Comment Visiter adıyla rehber kitapçıklar hazırlatılmıştır. Ayrıca Hükümetin izni ile tanıtıcı afiş ve pul basımına başlatmış, turizm malzemelerinin gümrük resmiyetinden muafiyeti ve vapur acenteleri için teberru mukabilinde Himaye-i Etfal ve benzeri hayır kurumları için pul basılması için teşebbüste bulunmuştur.

Turizm ve otomobil sporları bakımından dünyanın en önemli kuruluşları olan “Uluslararası Turizm Birliği” (Alliance Internationale de Tourisme), “Uluslararası Tanınmış Otomobil Kulüpleri Birliği” (Association Internationale des Automobile- Clubs Reconnus), “Uluslararası Turistik Propaganda Birliği” (Association Internationale des Organes de Propagande Touristique) ve “Uluslararası Otomobil Federasyonu’’ (Federation Internationale de l’Autumobile – FIA)  gibi federasyonlara üye olmuş, Merkezi Turizm Meclislerinin idare toplantılarına katılarak Türkiye’nin bu alanlarda gerçekleşecek etkinliklerden haberdar olmasını sağlamıştır.

Türkiye Turing ve Otomobil Kulübü yurtdışında da faaliyetlerini sürdürmüştür. Türkiye’nin eski eserlerini ve manzaralarını gösteren büyük boyda fotoğraflar 1932 yılında Milano ve Paris’te açılan sergilerde sergilenmiştir. Prag’da toplanan “Uluslararası Turizm Birliği” senelik kongresine ardından Budapeşte’de toplanan “Uluslararası Merkezi Turizm Meclisinin” senelik kongresine katılınmış ve bu münasebetle Türk-Macar Turizm Komitesi.; İtalya’da Türk- İtalyan Turizm Heyeti kurulmuş; Viyana, Milano, Roma, Floransa ve Bükreş’te, Türkiye’nin tanıtımı ile ilgili konferanslar verilmiştir.

Eylül 1932’de Kulübün Başkanı Reşit Saffet (Atabinen), Türkiye’yi temsilen Macarlar tarafından Budapeşte’de, son Türk Valisi Abdurrahman Abdi Paşa adına yapılan anıtın açılışına katılmıştır. Fransa’da bulunduğu esnada da Türkiye Turing ve Otomobil Kulübü ile “Syndicat d’initiative de Vich” arasında karşılıklı olarak turizmin geliştirilmesi için mukavele imzalanmış, Nis’te de Türk-Fransız Komitesi teşkil edilmiştir.  Hükümetin bilgisi dahilinde yapılan görüşmelerden sonra 1932’de Sovyetler Birliği’nin resmî seyahat acentesi “Intourist’in” tanıtım ve seyahat faaliyetlerinde bulunmak üzere Galata Çinili Rıhtım Han’da İstanbul temsilciliğini açması sağlanmıştır.

Türkiye Turing ve Otomobil Kulübü, Ağustos 1930’dan itibaren, turizme yönelik rehber niteliğinde bir derginin yayımına da başlamıştır. Türkiye Turing ve Otomobil Kulübü Mecmuası – Belleteni (1978 yılından itibaren Turing) adıyla yayımlanan dergi günümüze kadar varlığını devam ettiren uzun soluklu dergilerden birisidir.  Her fırsatta hükümete Türkiye’de turizmin geliştirilmesi için önerilerini sürdürmeye devam eden Kurum 1935’te de Dışişleri Bakanlığı ile koordineli olarak yürüttüğü çalışmalar sonucunda turizm açısından temel eser niteliğinde Turizm Kılavuzu başlığını taşıyan bir eseri yayımlamıştır. Kurum sonraki yıllarda da turizm ve tanıtım ile ilgili değerli eserlerin yayımını sürdürmüştür.

Kurum, İstanbul’un tarihi kimliğinin korunması ve turizme kazandırılması konusunda büyük çabaları sarf etmiştir. Mesela 1941 yılında Turing Kurumu içinde ve kadrosu çerçevesinde Meşrutiyet döneminde Fransız Elçisi’nin eşi Mme Bompard’ın gayreti ile 1911 ‘de kurulan “İstanbul Muhipleri Cemiyetine” “İstanbul’u Sevenler Grubu” adı ile yeniden etkinlik kazandırarak harabeye dönüşen eski dönemlerden kalan abide yapıtların onarımını sağlamasıdır. Maliye Bakanlığı ile Milli Emlak Müdürlüğünün desteğiyle kendisine tahsis edilen Tophane Kasrı ile Karaköy’de Mustafa Paşa Camii avlusundaki Reîsü’l-küttâb, İsmail Efendi’nin metruk durumdaki Fevkâni Sibyan Mektebi 1946’da Vakıflar İdaresinden kiralanarak tarihi özelliklerine göre onarılmıştır. Galata Mevlevîhânesi resmî kurumların ilgisizliğine rağmen Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu ile bu kuruma bağlı İstanbul’u Sevenler Grubunun ve özellikle Reşit Saffet Atabinen ile Hamdullah Suphi Tanrıöver’in çabaları sayesinde kısmen kurtarılmıştır. Bahçe düzenlemeleri de tamamlanan Mevlevihane 1946’da bütün birimleriyle bir Mevlevî Kültürü Müzesine dönüştürülmüştür.

İstanbul’daki Osmanlı eserlerini içeren bir kitaplığın kurulması için de çalışmalar yürüten Turing Kulübü bu amaçla 1948 yılında İstanbul Vakıflar Başmüdürlüğü’nden Galata Eski Gümrük Sokağı’ndaki Sıbyan Mektebini kiralayarak işe başlamıştır. Kısıtlı imkânları ile Sıbyan Mektebinin onarımını yaptırarak kütüphaneye dönüştürülmüştür. Kurum Başkanı Reşit Saffet Atabinen’in hediye ettiği 3.000 civarındaki kitap onarılan okula nakledilmiş ve burası Türkiye Turing ve Otomobil Kulübü Arşivi ve Kitaplığı olarak kullanılmıştır. Çelik Gülersoy da kitaplığı düzenlemekle görevlendirilmiştir.

İstanbul Belediyesi İktisat Müdürlüğü ile Otelciler ve Lokantacılar Cemiyetinin girişimleri ve Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu’nun desteğiyle “Garsonluk ve Komilik Kursları” açılmıştır. 1947 yılında konaklama sektöründeki hizmet kalitesinin yükseltilmesi amacıyla Taksim Belediye Gazinosu, Park Otel ve Tokatlıyan’da kurslar düzenlenmiş ve ilk aşamada yüze yakın garsona dört ay süreyle eğitim verilmiştir.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında da kültür ve turizm anlayışının geliştirilmesinde faaliyetlerini sürdüren Kurum, Romanya ve Avusturya Otomobil Kulüpleri ile sıkı ilişkiler tesis etmiştir. 1946 yılının başından itibaren Yunanistan ve İtalya Turing Otomobil Kulüpleri ile yeniden haberleşme imkânı bulmuş, haberleşmenin ülkeler arasındaki turistik ilişkilerin gelişmesine hizmet edeceği belirtilmiştir. Ayrıca Monako’da kurulan “Beynelmilel Turizm Enstitüsü” (Institut de Tourisme International) ile ilişkilerini geliştirmek üzere iletişime geçmiş; Hindistan ile turistik münasebetleri başlatmıştır. Beynelmilel Turizm İttifakı (BTİ), (Alliance Internationale de Tourisme (AIT), “Beynelmilel Otomobil Federasyonu (BOF), Fédération Internationale de l’Automobile unvanını alan “Resmen Tanınmış Otomobil Klöbleri Beynelmilel İttihadı (Association Internationale des Automobile Clubs Reconnus) ve “Beynelmilel Turizm Merkez Konseyi” (Conseil Central de Tourisme International) adlı uluslararası turizm ve otomobilcilik merkezleri ile iletişimini tekrar başlamıştır. Ancak savaş sonrasında kurulan hükümetlerin turizm işlerindeki yetkinliği 1940 yılında Matbuat Umum Müdürlüğü.; Temmuz 1943’te kurulan Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü (BYUM) (Umum Müdürlük, 30 Haziran 1949 günü yürürlüğe giren 5392 sayılı Kanun’la “Basın-Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğü” adını almıştır) ve 25 Kasım 1957’de kurulan Basın-Yayın ve Turizm Bakanlığı (19 Temmuz 1963’ten itibaren Turizm ve Tanıtma Bakanlığı) vasıtasıyla doğrudan kendi eline almasıyla Turing’in turizm alanındaki etkinliği azalmıştır.   Türkiye Turing Otomobil Kurumu, Maliye Bakanlığı tarafından 1990’da Türkiye’ye yabancı taşıt girişlerinin serbest bırakılmasıyla birlikte temel gelir kaynağını da kaybetmiştir.

Kurum, gelir kaynakları azalmasına rağmen hizmetlerini sürdürmeye devam etti. Turizm ve tanıtım faaliyetlerinin yanı sıra kültür hayatının da içinde yer alarak kültür ve sanata yön veren kurumlardan birisi olmaya devam etmiştir. Kültür varlıklarının korunması ve gelecek nesillere aslına uygun olarak aktarılması için çalışmalar yapmış, Safranbolu’nun en büyük konaklarından Havuzlu Asmazlar Konağını satın alıp restore ettirmiştir. İlçenin sahip olduğu tarihi güzelliklerini tanıtarak 1994’te UNESCO’nun Dünya Miras Listesine dahil edilmesinde etkin rol oynamıştır. 1977 yılında İstanbul Yıldız Parkı’nın düzenlemelerine başlanmış, Bâb-ı Âli restore ettirilmiştir. 1979 yılında İstanbul Belediyesi ile iş birliği yaparak, İstanbul’daki parklar ve köşklerin imarı, ıslahı ve işletmesi konusunda bir protokol imzalamıştır. Bu çerçevede Yıldız Parkı’nda Malta Köşkü ile Çadır Köşkü, Emirgân Parkı’nda Sarı Köşk, Beyaz Köşk ve Pembe Köşk restorasyonu tamamlanarak hizmete açılmıştır. Aynı yıl yapılan restorasyonla Malta Köşkü, Avrupa’da “Europa Nostra” madalyası ve takdir belgesi almıştır. Ödül bu alanda Türkiye’ye verilen ilk ödül olmuştur.

1978 yılında Sultanahmet’te Reji Nazırı Şükrü Bey Konağı alınmış ve dışı aynen muhafaza edilerek, butik otel haline getirilmiştir. Konak, Yeşil Ev Oteli adıyla 1985 yılında işletilmeye açılmıştır. Burada yapılan restorasyon da “Europa Nostra” ödülüne layık görülmüştür.  1984 yılında Çelik Gülersoy’un gayretleri ile Çubuklu Hıdiv Kasrı restore edildikten sonra tefriş edilmiş, bahçe ve çevre düzenlemesinden sonra hizmete girmiştir. 1985 yılında, Kariye Müzesi çevresindeki tarihi evlerin onarılmış ve peyzaj çalışmalarıyla desteklenmiştir. 1986 yılında, Sultanahmet Soğukçeşme Sokağı’ndaki ahşap evler dizisinin restorasyonu bitirilmiş Türkiye için çok önemli değerleri barındıran fakat uzun süre kendi kaderine terkedilmiş olan tarihi Sultanahmet semti yapılan düzenlemelerle turistler için cazip ve ilgi çekici bir güzergâh haline getirilmiştir. Ayasofya Pansiyonları adıyla.; Yeşil Ev’in yanında metruk halde bulunan ve onarımı tamamlanan Cedid Mehmet Efendi Medresesi de İstanbul Sanatları Çarşısı olarak turizme açılmıştır. Sultanahmet Meydanı’nda Hattat Beşir Ağa Çeşmesi ihya edilmiştir. Kurumun kültür varlıklarının korunması konusunda başta İstanbul olmak üzere farklı illerde de hizmetleri bulunmaktadır.

Türkiye Turing ve Otomobil Kulübü, 2013’te kuruluşunun doksanıncı yılına özel başlattığı “Burs Projesi” ile başarılı üniversite öğrencilerine maddi desteğin yanında onların eğitim ve kültür sanat alanlarında gelişmelerine katkı sağlamaktadır. Öğrencilerin uluslararası düzeyde kendilerini ifade edebilmeleri için yabancı dillerini geliştirmelerine önem verilmektedir.

Kurumun kültür varlıklarının korunması konusunda başta İstanbul olmak üzere farklı illerde de hizmetleri bulunmaktadır. 1994 yılında binasının yetersiz kalması nedeniyle Seyrantepe’deki 10.208 m²‘lik araziye inşa edilen kampüse taşınmıştır. Türkiye’nin kısa zamanda birinci sınıf turizm ülkesi haline getirilebilmesi için üzerine düşen görevleri yapmaya ve anlatmaya devam etmektedir.

Yaşar SEMİZ

KAYNAKÇA

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, (BCA), 30.10.0.0/ 80.526.12.

BCA, 30.1.0.0/64.396.3.

BCA, 30.18.1.2/273.17.19.

BCA, 03.01./17.95.10.

BCA, 30.10/80.526.6.

BCA, 30.10/229.543.14.

BCA, 30.1.0.0/17.96.47

BCA. 30.18.1.2/82.2.1

BCA, 490.01/600.77.1.

Gazeteler ve Dergiler

Cumhuriyet, (1924 – 1965)

Hakimiyet-i Milliye – Ulus,   (1923 – 1950)

Milliyet,  (1930 – 1934)

İstanbul Şehremaneti Mecmuası, (1929 – 1935). S. 59, 67, 71 – 72, 73, 75.

Türkiye Turing Otomobil Kurumu Mecmuası, (Türkiye Turing Otomobil Kurumu Belleteni), 1930 – 2023.

Tetkik Eserler

Abdülahad, Nuri, Türkiye Seyr-i Sefâin İdaresinin Tarihçesi, Ahmet İhsan Matbaası, İstanbul 1926.

Akçura, Gökhan, Türkiye Turizminde 150 Yıl, OTI Holding Yayınları, İstanbul 2021.

Ali Suat, “Memlekete Seyyah Celbi”, İŞ Mecmuası, S. 33, Mayıs 1927, 515 – 516.

Altıntaş, Ahmet ve Feyza Kurnaz Şahin, ‘’Reşit Saffet Atabinen (1884 – 1965) ve Türk Turizmine Katkıları’’, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 26, S. 42, Ankara 2007, 9 – 36.

Durukal, Haluk, ‘’Turizmin İnkişafı Sadece Bir Kanun Meselesi midir’’, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni, S. 230, Mart 1961, 14 – 15.

Esen, Şaban, Gökhan Emir ve Hande Uyar, Cumhuriyetten Günümüze Hükümet Programlarında Turizm (1923 – 2012), Detay Yayıncılık, Ankara 2012.

Evcin, Erol, ‘’İkinci Dünya Savaşı’nın Akabinde Türkiye’de Turizmi Canlandırma Çabaları’’, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 35, S. 60, 2016, s. 213 – 275

Evcin, Erol, “Türkiye Turizm Tarihinde Öncü Bir Eser: Turizm Kılavuzu 1934- 1935”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, C. 27, S. 1, Bahar 2016, 7 – 24.

Millet Meclisi Tutanak Dergisi, C. 17, Dönem 1, Toplantı 2, 24. 05. 1963 Seksen Beşinci Birleşim.

‘’Otomobil ve Bisiklet Yarışlarına İştirak Edecek Olanlar’’, Milliyet, 20. 05. 1933, s. 5.

Özcan, Eda, ‘’Yeşil Ev’’, Turing, (Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni), S. 376, Aralık 2013, 3 – 17.

Özdemir, Mehmet, “Türkiye Turizminin 150’nci, Türkiye Turing Kulübü’nün 90’ıncı, Turizm Bakanlığı’nın 50’nci Yılı”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 24/1, 2013, s. 127 – 131.

Parman, Ahmet, “Turing’in 60 Yılı”, Sanat Çevresi, S. 69, Temmuz 1984, 11 – 16.

Resmî Gazete, S. 1546, 15 Temmuz 1930, Kararname No. 9069, S. 9214.

Semiz, Yaşar ve Güngör Toplu, “Turing Otomobil Kurumu – Kuruluşu, Düzenlediği Uluslararası Kongreler, 1930’lu Yıllardaki Diğer Faaliyetleri”, Akademik Tarih Ve Araştırmalar Dergisi, C. 6, S. 9, 2023, 161 – 206.

Şahin, Gürsoy, “Atatürk Döneminde Batı’daki Olumsuz Türk ve Türkiye İmajını Düzetme ve Türk Seyyahın Cemiyeti’nin Bu Konudaki Çalışmaları”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, C. 8, S. 3, 2006, 138 – 141.

Taşdemir, Tülay, ‘’Turing’in 100. Yılı – Turing Arşivi’’, Turing, (Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni), S. 416, Aralık 2023, 4 – 12.

TBMM Zabit Ceridesi, Devre 3, İçtima 3, 5 Mayıs 1930 Tarihli Oturum, 35.

Türk Seyyahın Cemiyeti Nizâmnâme-i Esâsîsi, Kâatçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi, İstanbul 1923.

“Türkiye Turing ve Otomobil Klöbü’nün Nizamnamesi”, Bulletin Officiel du Touring et Automobile Club de Turquie, Teşrinievvel – Octobre (Ekim) 1933, 7 – 12.

Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, 1923- 1973, Turing Yayını, İstanbul 1973.

Türkiye Turing ve Otomobil Kulöbü, Turizm Kılavuzu (TK) 1934- 1935, Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi, İstanbul 1935.

Türkiye Turing Klöbü Ne Yaptı, Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi, İstanbul 1935.

Türkiye Turing Klöbü Ne Yaptı, (1925- 1935), Türkiye Turing Kulübü Yayını No. 72, İstanbul 1936.

Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu 30’uncu Yıl Dönümü, 5 Aralık 1923 – 1953, Çituri Biraderle Basımevi, İstanbul 1953.

Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Başkanlarımız –   www.turing.org.tr › baskanlarimiz   Erişim 29. 05. 2024.