Mehmet Şükrü Efendi (Keskin) (1880-1948)

Mehmet Şükrü Efendi (Keskin) (1880-1948)

Şeyh Şükrü Efendi’nin adı, TBMM kayıtlarında Mehmet Şükrü, soyadı ise Keskin olarak geçmektedir. Şeyh Şükrü Efendi’nin doğum tarihi ve doğum yeri ile ilgili farklı kaynaklarda, farklı bilgilere rastlanmaktadır. TBMM resmi internet sitesinde yayında bulunan Milletvekilleri Albümü’nde ve Tercüme-i Hal kağıdında yer alan bilgiye göre Şeyh Şükrü Efendi 1888 yılında Tokat’ta doğmuştur. Ancak Tokat tarihiyle ilgili çalışmaları bulunan Hasan Akar Bey’in ifadesine göre Mehmet Şükrü Efendi, 1880 yılında Sivas’ta doğmuştur. Baba adı Mehmet’tir. Medrese eğitimini İstanbul’da tamamlamıştır. İyi seviyede Arapça bilmekteydi. İstanbul’da on yıl kadar kaldıktan sonra şeyhlik icazetnamesini alarak Tokat’a dönmüş ve burada Rufai tarikatının tekkesini açmıştır. Bu sebeple Şeyh Şükrü Efendi olarak bilinmektedir.

Şeyh Şükrü Efendi, Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra Tokat’ta oluşturulan Redd-i İlhak Heyeti içerisinde yer almıştır. İzmir’in işgali üzerine Tokat Reddi İlhak Heyeti’nin 30 Mayıs 1919’da sadaret makamına gönderdiği protesto telgrafına, Reddi İlhak Heyeti Başkanı Ömer, Mevlevi Şeyhi Hadi efendilerle birlikte imza atmıştır. Sadaret makamına gönderdikleri bu telgrafta, Wilson Prensiplerine ve uygarlık dünyasının insanlık değerine aykırı olan Yunan işgali ret ve protesto edilmiştir. Şükrü Efendi, Tokat Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kurucu üyelerinden birisidir.

Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi için Tokat’ta yapılan seçimlerde Şeyh Şükrü Efendi 17 Mart 1920’de Tokat Milletvekili olarak seçilmiştir. Ancak Meclis’e katılmadan mazeret beyan ederek istifa etmiştir. Şeyh Şükrü Efendi’nin TBMM’ye gitmemesi ile ilgili olarak; ailesinin ilettiği bilgiye göre Şükrü Efendi, Mustafa Kemal’e “Paşam, ben burada kalırsam cemiyetlerde çalışır, memlekete daha faydalı olurum” ifadelerini kullanarak mazeret beyanında bulunmuştur. I. TBMM’nin açılışının ardından Anadolu’da çıkan isyanların Tokat’ta da yayılması üzerine Şeyh Şükrü Efendi, Artova ve Zile’de çıkan isyanların bastırılmasında vazife üstlenmiştir. Şeyh Şükrü Efendi, Tokat Müftüsü Hacı Ömer Efendi ile birlikte Heyeti Nasiha ve İrşat’ta görev alarak isyancıları vazgeçirmeye çalışmıştır. Bu faaliyetlerinden hareketle Şeyh Şükrü Efendi’nin I. TBMM’ye yaptığı mazeret beyanının ve M. Kemal Paşa’ya yaptığı açıklamaların geçerli nedenlere dayandığı söylenebilir.

31 Mayıs 1920’de Tokat’ın Sivas vilayetinden ayrılmasının ardından, Tokat Mutasarrıflığı kurulmuştur. Şeyh Şükrü Efendi, 1921 ve 1923 yılları arasında, I. TBMM’de belediyeler ve belediyecilik kavramlarının çerçevesinin çizildiği bir dönemde, Tokat Belediye Başkanlığı yapmıştır.

Şeyh Şükrü Efendi 1926 yılında siyaseti bırakmıştır. Bu tarihten sonra Turhal’da bir antimuan madeni ve 1931 yılında Hacılar ve Kayacık’ta antimuan ve simli kurşun madeni işletmiş; kerestecilik, zahirecilik, manifaturacılık ve tütüncülük gibi ticaret işleri ile uğraşmıştır.

Tokat’ta Millî Mücadele yıllarında aktif rol alan, I. TBMM’ye milletvekili olarak seçilen ve Tokat Belediye Başkanlığı görevlerini yerine getiren Mehmet Şükrü Keskin 10 Eylül 1948’de Tokat’ta vefat etmiş ve Tokat’ta Şeyh Şirvanî Mezarlığı’na defnedilmiştir.

Betül KARCI

KAYNAKÇA

Resmî Yayınlar:

TBMM Milletvekilleri Albümü C.1, Korza Yayıncılık, Ankara, 2010.

Tokat İl Yıllığı, 1998.

Araştırma ve İnceleme Eserler:

Kitaplar:

ACUNSAL, Ferit, Gerçeklerin Diliyle Tokat, Tanin Basımevi, İstanbul, 1947.

ASARKAYA, Halis (Halis Turgut Cinlioğlu), Ulusal Savaş’ta Tokat, Tokat Basımevi,1936.

CENİK, Salih, Birinci Meclis’te Tokat Milletvekilleri ve Siyasi Faaliyetleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2005.

Milli Mücadele’de Tokat, Tokat Belediyesi Kültür Yayınları, Özdilek Basın Yayın, Tokat.

ŞAŞMAZ, Musa, Türkiye’nin İdari Taksimatı (1920-2013), C. 14., Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.

TÜRKMEN, İsmet, Milli Mücadele Döneminde Tokat, Milli Mücadelenin Yerel Tarihi 1918-1923, Tarih Serisi 1, C.5, Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, Ankara, 2023.

Makaleler:

ALTINDAL, “Bekir Ülke Siyasi Hayatında Tokatlılar”, Tokat Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildirileri, 25-26 Eylül 2014, Tokat, 2014, C.1, s.185-209.

İLGAZİ, Abdullah, “Atatürk’ün Tokat Gezileri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.18, S.52, Ankara, 2002, s.107-158.

KAPLAN, Leyla “Millî Mücadele Dönemi’nde Tokat”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.12, S.35, Ankara, 1996, s.581-587.

KURAN, Ercüment, “Millî Mücadele’de Tokat”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, 2-6 Temmuz 1986, Gelişim Matbaası, Ankara, 1987, s.212-217.

OKTAY, Tarkan, “1920-2020 Döneminde Türkiye’de Belediyelerin Gelişimi”, Medeniyet Araştırmaları Dergisi, C.5, S.2, İstanbul, 2020, s.171-223.

Elektronik Kaynaklar:

https://www.tokat.bel.tr/kurumsal-yapi/eski-baskanlar.html , (Erişim Tarihi, 30.12.2024).