TBMM’ye giren ilk kadın milletvekillerinden biri olan (Ayşe) Şekibe Şekib İnsel, 1886’da İstanbul’da doğmuştur. Babası Şekip Bey, annesi Fatma Şefika Hanımdır. 1905’te Mehmet Kemalettin Bey’le evlenen Şekibe Hanım, Yusuf Cemil Akkavuk’un annesidir. Gençlik dönemini İstanbul’da geçiren Şekibe Şekib, Kız Sanayi Mektebinin orta kısmını ve Almanca Mektebini bitirmiştir. İyi derecede Almanca bilen İnsel, oğlunu okutmak için Almanya’ya giderek bir müddet de burada kalmıştır.

4 Aralık 1934’te Türk kadınına seçme ve seçilme hakkının verilmesinin ardından, 5 Şubat 1935 tarihinde CHP’nin Bursa milletvekili adayı olarak listede yer almıştır. 8 Şubat 1935 tarihinde yapılan seçimlerde 1051 oy alarak TBMM’ye girmeye hak kazanmıştır.

Milletvekili seçilmeden önce Bursa’nın İnegöl ilçesi İsaveren köyünde çiftçilikle uğraşan Şekibe İnsel, çevresinde çok sevilen ve sayılan biri olarak tanınmıştır. TBMM’ye seçilmesi ise köylüleri çok mutlu etmiştir.

Kurun Gazetesi adına, 20 Şubat 1935’te kendisiyle röportaj yapan H. Uğurlu’nun, “Mecliste hangi sahada çalışmak ve nelere ait kanun teklifleri yapmak niyetindesiniz?” sorusuna şu cümlelerle cevap vermiştir: “Saylavlığım yeni olduğundan Meclis işlerine bittabi Ankara’ya gittikten sonra esaslı surette vukuf peydah edeceğim. Onun için şimdiden uzun izahat verememekte beni haklı görürsünüz. Mamafih hatırımdan bazı şeyler geçmiyor değil. Mesela yirmi şu kadar senelik uzun bir müddet köylüler arasındayım. Onların iktisadi ve içtimai dertlerine yakından vakıfım. Devletimizin temeli olan köylünün her alandaki durumu kıvanç verecek derecede düzelmiştir. Fakat biz inkılâpçı ulus her yeni günde yeni bir iyilik yaratmak azmindeyiz. Onun için çiftçilerin daha fazla kazanmasını temin edecek müeyyideler lazımdır ve öteki alanlardaki durumlar da buna bağlıdır.”

1 Mart 1935’te ant içerek TBMM’nin V. Dönem çalışmalarına katılan Şekibe İnsel, 7 Mart 1935’te mazbatasını almıştır.

Şekibe İnsel, milletvekili seçildikten kısa süre sonra seçim bölgesini ziyaret etmiştir. Bursa’da yayınlanan Hakkın Sesi adlı gazete, bu ziyareti, “Bursa Saylavı Bayan Şekibe Şehrimizde” başlığıyla haber yapmıştır.  Haberin detayında ise şu bilgilere yer verilmiştir: “Millet Meclisi azalığına seçilen İnegöllü Bayan Şekibe, evvelki gün şehrimize gelmiş ve İzmir oteline konuklanmıştır. Bir haftadan beri İnegöl köylerini ziyaret eden yeni Saylav Bayan Şekibe, bilhassa köylü bayanlarla yakından alakalanarak her birini ayrı ayrı dinlemiş, onların dert ve ihtiyaçlarıyla uğraşacağını söylemiştir. Saylav Şekibe’nin buradan İstanbul’a oradan da Ankara’ya gideceği haber alınmıştır.”

CHP milletvekilleri 1935 yılının yaz ayında, seçim bölgelerine giderek buralarda incelemelerde bulunmuşlar, dönüşlerinde dolaştıkları illerin ve ilçelerin sorunlarına ve ihtiyaçlarına dair raporlar hazırlamışlardır. Şekibe İnsel ve diğer Bursa milletvekilleri de seçim bölgesinde yaptıkları tetkikleri raporlaştırmışlardır. Bu raporda, öncelikle, ilçelerin nüfusunun çokluğuna göre nüfus memuru adedinin çoğaltılması, posta ve telgraf binasının yapılması, ortaokulun tamir edilmesi, vilayette üretilen konservelerin dışarı gönderilebilmesi için şeker ve tenekenin tüketim vergisinden muaf tutulması gibi konulara değinilmiştir. Raporun devamında, Orhaneli ilçesinde orman kesme izni verilmediğinden kaçakçılığın fazla olduğu, bu durumun mahkemeleri meşgul ettiği, mevcut hâkimin işlere yetişemediği ve bu nedenle ikinci bir hâkimin tayininin gerekli olduğu belirtilmiştir. İznik ilçesinde sulh hâkimliğinin yeterli gelmediği, ayrı bir hâkimlik teşkilatının yapılmasının uygun olacağı,  bağlar ve zeytinliklerde çeşitli hastalıklar görüldüğü ve bir uzman gönderilerek tedavisinin sağlanması, üzerinde durulan diğer problemler arasındadır. Mudanya’da yapılan incelemeler sonucu bu ilçenin de bazı önemli ihtiyaçları ve sorunları tespit edilmiştir. Milletvekilleri bahsi geçen sorunları şöyle sıralamıştır: Bölgenin sıtma mücadele mıntıkasına dâhil edilmesi,  ihraç iskelesi olan bu ilçeye bir veteriner atanması, zeytinin takas malları arasına alınması, gümrükteki sınırlamaların kaldırılması, özel ihtiyaç için yapılan şaraplardan tekel vergisi alınmaması. İnegöl’de sıtmanın çoğaldığı ve bu nedenle çeltik ekiminin sınırlandırılması, Yenişehir’de bir hayvan istasyonunun yapılması, Gemlik’te zeytincilikle ilgili bir enstitünün açılması, Orhangazi’de hükümet ve belediye doktorunun olmaması, zeytin ağaçlarında görülen hastalıklara yönelik tedbirlerin alınması, Şekibe İnsel ve diğer Bursa milletvekillerinin raporda yer verdikleri öbür başlıklardan bazılarıdır. Karacabey ilçesinde Susurluk, Hanifdere, Karadere mecralarının temizlenmesi, bakla, nohut, tütün gibi tarım ürünlerinde bazı hastalıkların görüldüğü, bunları yok etmek için tedbirler alınması gerektiği, burada bulunan çivi fabrikalarının birleşerek fiyatları yükselttiği, bu vurgunculuğa engel olunması gibi hususlara da raporda yer verilmiştir.

Şekibe İnsel’in siyasi hayatı, V. Dönem’le sınırlı kalmıştır. Bu dönem boyunca Ziraat Encümeni azası olarak görev yapmış ancak Genel Kurul’da hiç söz almamıştır. VI. Dönem için aday gösterilmeyen İnsel, 29 Mart 1970 tarihinde vefat etmiştir.

SADET ALTAY

KAYNAKÇA

Başkanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon Kodu:490.1., Yer No: 357.1497.1., (10.2.1935).

Başkanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon Kodu: 490-1., Yer No: 725.484.1., (1935).

“B.M. Meclisinin Dünkü Toplantısında İhtisas Encümeni Azaları Seçildi”, Cumhuriyet, 10 İkinciteşrin 1936.

“Bu Sabah On Birde Reylerin Atılmasına Başlandı”, Akşam, 8 Şubat 1935.

“Bursa Saylavı Bayan Şekibe Şehrimizde”, Hakkın Sesi, 19 Şubat 1935.

“Dün Kamutay İhtisas Encümenleri Seçildi”, Kurun, 9 Mart 1935.

“Fırka Saylav Namzetleri Listesi Dün Neşredildi”, Cumhuriyet, 5 Şubat 1935.

H. Uğurlu, “Yeni Saylavlarımız- Bayan Şekibe İnsel İle Bayan Ferruh Gübgüb”, Kurun, 20 Şubat 1935.

“Kamutayın Dünkü İçtimaında Encümenler Seçimi Yapıldı”, Ulus, 8 Sonteşrin 1938.

“Mebus Namzet Listesi İlan Olundu”, Cumhuriyet, 25 Mart 1939.

“Saylav Seçimi Bitti”, Hakkın Sesi, 11 Şubat 1935.

“Saylav Seçimine Doğru”, Son Posta, 6 Şubat 1935.

“Saylav Seçimi Dün Yapıldı”, Ulus, 9 Şubat 1935.

“Seçim Hazırlıkları Bitiyor”, Zaman, 6 Şubat 1935.

“Yeni Saylavlar Dün Seçildi”, Zaman, 9 Şubat 1935.

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: IV, Cilt: 25, 5.12.1934.

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: V, Cilt:1, 1.3.1935.

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: V, Cilt:1, 7.3.1935.

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: V, Cilt:13, 9.11.1936.

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre V, Cilt:20, 5.11.1937.

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: V, Cilt:27, 7.11.1938.

“Türk Kadını Haklarının En Büyüğünü Aldı”, Cumhuriyet, 6 Birincikanun 1934.

Türk Parlamento Tarihinde Kadın Parlamenterler 1935-2009, Hazırlayanlar: Semra Gökçimen, Ankara 2009.